Aile İçi İletişim

Aile, toplumun temel yapıtaşlarından biridir. Aile içindeki iletişim de toplumun kültürel özelliklerine göre şekillenmektedir.  Aile içi iletişim, ebeveyn ve çocuk arasında ya da iki ebeveyn arasında kurulan ilişkilerin bütünüdür. Buradaki iletişimin sağlıklı olması aile bireylerinin her birinin ruhsal ve fiziksel durumunu etkilemektedir. Aile içinde iletişim yapılma biçimi de önemlidir. Aile bireyleri gerektiğinde etkin ya da pasif dinleme sağlayabilmelidir. Bir ailede sağlıklı bir ilişki kurulması için öncelikle ebeveynlerin kendi aralarında kurduğu iletişimin sağlıklı olması gerekir. Daha sonra bu iyi iletişim ebeveynlerin çocuğa karşı davranışlarını da etkileyecektir. Ayrıca aile içi iletişimi ebeveynlik biçimleri de şekillendirmektedir. 

Ebeveynlik biçimleri geleneksel ve modern ebeveynlik olarak ikiye ayrılmaktadır. Geleneksel ebeveynlik aile büyüklerinin yani yaşlı bireylerin aile içinde daha etkin olduğu aile biçimidir. Bu ailede yaşlı bireyler daha etkin olduğu için geleneksel değerler daha ön plandadır. İletişim cinsiyete göre şekillenirken bazı durumlarda kadınların daha arka planda kaldığı görülmektedir. Ülkemizde bazı toplumlarda bu durumun hala sürdürüldüğü görülmektedir. Bu geleneksel değerlerin sürdürüldüğü ailelerde ebeveynlerin çocuğuna sevgisini göstermesi bile uygun olmayan bir davranış olarak görülmektedir. Tabi bu da ebeveyn çocuk ilişkisini olumsuz yönde etkilemektedir. Bu tarz aile ilişkilerinde bireylerin sevgisi saygı ile karıştırılmaktadır. Yani bir anlamda sevgi yerini zorunlu saygıya bırakmıştır. Ancak bu saygı da yalnız büyüklere karşı duyulan bir saygıdır. Zaten bu tip ailelerde çocuklar küçük yaştan itibaren yetişkin rolleri almaya başlayabilmektedir.

Modern ebeveynlik biçimlerinin bazı farklılıklarından ötürü birkaç alt başlıkta ele alınmıştır. Ama genel olarak bakıldığında modern ebeveynlik biçimlerinin bazı temel özellikleri olduğu görülmektedir. Zaman kontrolü problemi, kontrolcü ve müdahaleci olma, stres ve kaygı, yetersizlik hissi vb. örnekler modern aile tiplerinde görülen özelliklerdir. Aile içi iletişim sağlıklı olması için aslında her duygunun dengede yaşanması gerekmektedir. İyi ya da kötü bir duygunun baskın olması aile içi problemlere neden olacaktır. Örneğin; Helikopter Ebeveynlik biçiminde çocuğa aşırı ilgi gösterme, çocuğu hayatın merkezine koyup ona her imkanı sağlama gibi davranışlar sergilendiği görülmektedir. Ebeveyn bu davranışı çocuğun iyiliği için yaptığını düşünüyor olsa da çocuktan beklentisi fazladır. Ama kendine bu denli ilgi gösterilen bir ailede yetişen çocuk da bu beklentiyi karşılayacak özgüveni kazanamamaktadır. Çocukla Ele Ele Ebeveynlik ise çocuklarla kurulan ilişkilerin daha sevgi odaklı olduğu ebeveynlik biçimidir. Burada ebeveyn ve çocuk arasındaki ilişkinin iyi olduğu görülmektedir. Ebeveynin çocuğa karşı ya da çocuğun ebeveyne karşı kaybetme korkusunun iletişimi şekillendirmesi söz konusudur. Doğal Ebeveynlik, ebeveyn ve çocuk arasındaki ilişkinin doğal bir süreç olarak bırakılması gerektiği anlayışına dayanır. Ebeveyn çocuğa baskı yoluyla bir eylem yaptırmak yerine çocuğun onu kendi isteğiyle kabul etmesini sağlar. Bu ebeveynlik biçimi çocuğun irade sahibi bir birey olarak yetişmesi için önemli bir noktaya değiniyor olsa da çocuğun bencil olma riski de söz konusudur. Çocuk kararlarını kendi aldığında özgüveninin gelişmesi iyiyken eğer bu fazla olursa narsist bir bireye de dönüşmesi mümkündür. Böyle bir durumla karşılaşmamak için çocuğun kararlarını eleştirilmesi eğer yanlışsa değiştirilmesi gerektiğinin açıklanması etkili bir çözümdür.

Yavaş Ebeveynlik anlayışındaki mükemmeliyetçilik ve her şeyi kontrol etme çocuğun ilerleyen yaşlarında kendini eksik hisseden bir birey olmasına neden olabilmektedir. Ebeveynin kendi hayat anlayışlarına göre çocuğa bir yol çizmesi ve bu yolu kusursuz bir şekilde tamamlamasını beklemesi çocuğa taşıması zor olan bir yük vermek gibidir. Sürekli daha iyisini yapma ve başarma kaygısı olan çocuk, istenilen noktaya ulaşamadığında kendini başarısız ve yetersiz olarak görür. Ve kendi ilgi alanlarını keşfetmesi de zorlaşır. Pozitif Ebeveynlik, aile içinde olan herhangi bir problemin pozitif bir bakış açısıyla çözüldüğü ebeveynlik biçimidir. Bu anlayışın temelinde sevgi ve tutarlı davranış yer almaktadır. Davranışların tutarlı olması için sevginin yanında sabrın da olması gereklidir. İnternet Ebeveynliği de son dönemlerde oldukça popülerdir. Burada ebeveynlik için gerekli tüm becerilerin internet üzerinden öğrenilmektedir. Ebeveynlik ile ilgili internet üzerinden faydalı bilgiler edinilebileceği gibi yanlış yönlendirmelerle de karşılaşılabilmektedir.

Ebeveynlik biçimlerini incelediğimizde hepsinin kendi içinde faydalı yanları olsa da problemli yanları da olduğu görülmektedir. Aile içi iletişim için mühim olan sevginin ve saygının temele alınıp diğer tüm ilişkilerin bu çerçevede gelişmesidir. Böylece sorumluluklar da kurallar da daha kolay kabul edilecektir. Ve bence en nihayetinde gerekli olan tüm duyguların denge içinde olmasıdır. Sevgi gibi iyi bir duygunun bile fazlalığı istenmeyen sonuçlar doğurabilmektedir.

Yazar: Emine İdil SAVUR